Güncel jeopolitik ve ekonomik etkiler

Ãœretim maliyeti. Jeopolitik gerilimler nedeniyle (3. Dünya Savaşı veya 2. SoÄŸuk SavaÅŸ yorumları yapılan) ÅŸu anda karşı karşıya olduÄŸumuz enerji krizinin ardından, Rusya-Ukrayna iÅŸgalinin baÅŸlamasından bu yana enerji maliyeti artmaya devam ediyor. AB ve ABD, Rusya’nın ithalatına büyük ölçüde bağımlı olan Batılı ülkeler için büyük bir acı olan Rusya yaptırımlarını getirirken, ve Çin ihracatının belirleyici olduÄŸu ABD açısından da yeni boyutlu jeopolitik gerilimler, yeni sorunlar getirebilir. 

Rusya-Ukrayna etkisi. Rusya dünyanın 3. petrol üreticisi, 2. doÄŸal gaz üreticisi ve en büyük 5 çelik, nikel ve alüminyum üreticisi arasında yer alıyor. Aynı zamanda dünyanın en büyük buÄŸday ihracatçısıdır (küresel ticaretin neredeyse yüzde 20’si). Ukrayna, mısır (6. en büyük), buÄŸday (7.), ayçiçeÄŸi (1.) ana üreticisidir ve ÅŸeker pancarı, arpa, soya ve kolza tohumu için ilk on üretici arasındadır. Bu yaptırımlar, üretim maliyetini doÄŸrudan etkileyen emtia fiyatlarının artmasına neden oldu. Daha yüksek üretim maliyeti = daha yüksek mal maliyeti = artan TÃœFE = daha yüksek enflasyon.

-Otomobil: Kriz, çeÅŸitli kıtlıklar ve yüksek emtia ve hammadde fiyatları nedeniyle zaten gergin olan otomotiv sektörünü açıkça etkiliyor: metaller, yarı iletkenler, kobalt, lityum, magnezyum. Ukraynalı otomotiv fabrikaları Batı Avrupa’daki büyük otomobil üreticilerine tedarik saÄŸlıyor. Avrupa’daki fabrikalar, dünyadaki diÄŸer fabrikalar talaÅŸ kıtlığı nedeniyle ÅŸimdiden kesintiler planlıyor.

-Havayolları ve Deniz nakliye maliyetleri: Havayolları ve deniz taşımacılığı şirketleri de yüksek yakıt fiyatlarından zarar görecek ve en çok risk altında olan havayolları olacaktır. İlk olarak, yakıtın toplam maliyetlerinin yaklaşık üçte birini oluşturduğu tahmin edilmektedir. İkincisi, Avrupa ülkeleri, ABD ve Kanada, Rus havayollarının kendi bölgelerine girişini yasakladı ve buna karşılık Rusya, Avrupa ve Kanada uçaklarının hava sahasından çıkmasını yasakladı. Bu, havayollarının daha uzun rotalar alması gerekeceğinden daha yüksek maliyetler anlamına gelir. Sonunda, pandeminin etkisi nedeniyle daha düşük gelirlerle karşı karşıya kalmaya devam ettikleri için havayollarının artan maliyetler için çok az yeri var.

-Tarım: Bir diğer konu da gübre fiyatlarının çok yüksek olması. Bu, tarımsal üretimi ve dolayısıyla ürün fiyatlarını doğrudan etkiler.

 Çin faydaları. Öte yandan Putin’in eylemlerine destek veren Çin, bu tür tedariklerde güzel bir indirim yaptı ve bu da üretim maliyetlerinde indirime yol açtı. Sonuç olarak, Çin ekonomisinin ABD ve Batı Ãœlkeleri gibi diÄŸer ekonomilere kıyasla daha da hızlı büyümesi bekleniyor. Bununla birlikte, Çin’in karşı karşıya olduÄŸu ve büyüme potansiyelini yavaÅŸlatan bir diÄŸer konu, iÅŸletmeleri ve ekonomiyi beklemeye alan covid karantinalarıdır.

Dünya çapında bir çatışma çıkarsa ne olur? Bugün itibariyle, ana aktörler:

-Rusya-Ukrayna

-Çin-Tayvan

Eğer bir çöküş yaşanacaksa, aşağıdaki iki takım arasında bir savaş hayal edebiliriz:

-akım 1, saldırganlar

-Rusya

-Çin

-İran (ABD ve İsrail tarafından düşman olarak görülüyorlar, Rusya tarafından destekleniyorlar, bu yüzden kesinlikle Rusya ile müttefik olacaklar)

-Kuzey Kore (Çin ve Rusya ile müttefik, Güney Kore’yi ele geçirmek istiyorlar)

-2. Takım, savunanlar

-ABD

-Dört ana güç ile NATO yükümlülükleri nedeniyle AB

-Fransa

-Ä°talya

-Almanya

-Tayvan

-Japonya

-Güney Kore

-İsrail (ABD ile müttefik olarak + tüm İsrail düşmanları 1. takımdadır)

-Suudi Arabistan (Ä°ran’ın düşmanları ve düşmanlarınızın düşmanları sizin müttefikinizdir)

-Kanada (Avrupa ile eşit demokratik ülke)

Bu ekipler tamamen özneldir, Kanada gibi bazı ülkelerin uluslararası çatışmada yer almaması ve diÄŸer ülkelerin yardım yükümlülüğüne tabi olmaması muhtemeldir. ErdoÄŸan’ın Türkiye’sinin Putin ile iliÅŸkisinin ne kadar büyük olduÄŸunu görünce savaÅŸa katılıp katılmayacağı da çok merak edilecek bir konu. Umarız Türkiye olduÄŸu yerde kalır ve savaÅŸ sırasında faaliyetlerini sınırlar, en önemlisi 2023 için Türkiye seçimleri planlanıyor ve kritik bir ekopolitik sürece giriliyor.

Dünya Savaşı’nın yaptığı gibi birçok ülkeyi kapsayacağına inanmıyoruz, çünkü o dönem dünyanın çoÄŸu çatışma halindeki ülkeler tarafından sömürgeleÅŸtirilmiÅŸti. Bu kez, Güney Amerika, Afrika ve Okyanusya ülkelerinin çatışmanın bir parçası olmayacağı, ancak nükleer hale gelmesi durumunda doÄŸrudan ikincil zarara uÄŸraması ve kesinlikle ekonomik teminat zararlarına uÄŸraması daha olasıdır.

Jeopolitik durum kırılgan olmanın ötesinde, durum, tek bir olayın gerilim patlamasının katalizörü olabileceÄŸi 1. Dünya Savaşı’nın nasıl baÅŸladığına oldukça benziyor. Bu, ekonomik sorunları anlamsız kılacak büyüklükte bir konu olabilir. EÄŸer nükleer olursa, bildiÄŸimiz dünya sonsuza kadar deÄŸiÅŸebilir.

Ekonomik olarak ne olacak? Belli ki savaş sırasında tüm ticaretler duracak ve küresel ekonomi darbe alacak. Ancak savaşın sonucuna bağlı olarak birkaç senaryo öngörülebilir:

-Çin ve Rusya müttefiklere karşı kaybediyor.

a. Ateşkes istiyorlar, ticaret yapmalarına izin veriyorlar, ancak güçleri ve etkileri büyük ölçüde azalacak.

b. Nükleer enerjiyi son çare olarak kullanıyorlar ve bu da küresel felakete yol açıyor.

c. ABD ve müttefikleri, ticaret yapmalarına da izin verecek demokratik bir rejimi yerleştirmek için Rus ve Çin hükümetini dağıtıyor.

ABD ve müttefiklerinin, otoriter ülkelere kıyasla sahip oldukları muazzam güç avantajı nedeniyle kaybetmeleri pek olası deÄŸildir. Ãœstelik savaÅŸ alanı, Çin ve Rusya’ya avantaj saÄŸlamaya yakın deÄŸil.

Çatışmanın ardından müttefik ülkeler arasındaki bağı güçlendirmesi muhtemel ve bu da muhtemelen otoriter ülkeler için baÅŸka bir anlaÅŸmanın imzalanmasına yol açacak. Verimli demokrasiler haline gelirlerse, onlarla ticaret bugün olduÄŸundan daha kolay olur ve yeniden yapılanma döneminden sonra ekonomik bir patlamaya yol açabilir. Dahası, Çin KuÅŸak ve Yol GiriÅŸimi o zaman herkes için gerçek bir varlık haline gelecek ve sadece Çin’in söz konusu yerlere kendi kontrolünü dayatmasının bir yolu olmayacaktır.

 Sonuç? Rusya’nın yaptırımları ÅŸu artışları getirdi:

-Petrol, gaz, elektrik fiyatları

-Hammadde (çelik, çinko, alüminyum, nikel..) fiyatları

-Yarı iletken fiyatları

-Gübreler, buğday, mısır ve diğer mahsul fiyatları

Bunlar, etkilenen ülkeler (özellikle Batı Avrupa) için TÃœFE’de büyük bir artışa yol açtı, ancak Avrupa’nın ana talebi olduÄŸu için Rusya ekonomisine de ciddi bir darbe oldu. Sonuç olarak Rusya, indirimli fiyatlarla ihracatını Çin’e yönlendirdi.

Sevkiyat tarafında, Rusya’nın kara ve hava yollarının geçiÅŸi yasak + yakıt ve hammaddeler daha pahalı = uluslararası sevkiyatlar DoÄŸu Asya’ya çok daha pahalı hale geliyor. Bu da ithalat fiyatlarını önemli ölçüde artırıyor. Ä°ÅŸin iyi yanı, ithalatçı ülkelerde üretilen malları daha uygun fiyatlı ve çekici hale getirerek GSYÄ°H’yi artırıyor.

Kaynak: Tera Yatırım- Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı